Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της πολιτισμικής ομογενοποίησης, η ανάγκη της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς θεωρείται επιτακτική για τη διατήρηση της πολιτισμικής ποικιλότητας, που μαζί με την βιολογική ποικιλότητα θεωρείται βασικό ζητούμενο για την βιώσιμη ανάπτυξη και για βιώσιμες κοινωνίες. Οι πολιτισμοί των ανθρώπινων κοινωνιών απετέλεσαν λύσεις σε προβλήματα επιβίωσης, προσαρμογές του ανθρώπινου είδους σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα και στις εξελικτικές αλλαγές τους. Για το λόγο αυτό, σύμφωνα με τη διακήρυξη της Unicef «η αξιοποίηση της τοπικής γνώσης αποτελεί και σήμερα βασική προϋπόθεση αειφορικής ανάπτυξης (Unicef, 1993)».
Η πολιτιστική κληρονομιά ξεδιπλώνει πτυχές της ιστορικής διαδρομής και αποτελεί στοιχείο που προσδιορίζει την ιστορική ταυτότητα κοινωνικών ομάδων και εθνών. Η προστασία και διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς συνδέεται με την προστασία της πολιτιστικής ποικιλότητας που πρέπει να αποτελεί, σύμφωνα και με τη διακήρυξη της UNESCO, βασικό χαρακτηριστικό και επιδίωξη της αειφορικής κοινωνίας.
Στο πλαίσιο αυτής της αναγκαιότητας, η μόνιμη έκθεση παραδοσιακής φορεσιάς της Μαγνησίας από την Ενδυματολογική Συλλογή του Λυκείου Ελληνίδων Βόλου, που οργανώθηκε στον ανακαινισμένο όροφο του διατηρητέου κτηρίου –δωρεά του Κων/νου και της Αμαλίας Ρήγα φιλοδοξεί να προσφέρει στους επισκέπτες ένα ταξίδι στο χωρο-χρόνο, σε μια προσπάθεια ανάγνωσης και ερμηνείας του λαϊκού πολιτισμού της περιοχής μας. Απλά ή σύνθετα ενδύματα σπάνιας ομορφιάς, και ανεκτίμητης αξίας, έκφρασης, αποκαλύπτουν στοιχεία για την ταυτότητα του τόπου και των κατοίκων διαφόρων περιοχών της Μαγνησίας. Πάνω σε ένα φόρεμα- ορατό σημείο κωδίκων και επικοινωνίας- μπορεί να διαβάσει κανείς την ιστορία και τις τοπικές συνήθειες, τη δομή και τις αξίες μιας κοινωνίας καθώς και τη θέση και την προσωπικότητα ενός ατόμου.
Ειδικά οι γυναικείες φορεσιές, ως βασικά συστατικά της γυναικείας ομορφιάς επιδέχονται πολλές αναγνώσεις και θέτουν πολλά περισσότερα ερωτήματα. Μεταξύ άλλων, μας καλούν να μην ερμηνεύσουμε το θέμα με βάση τη διαφορά ανάμεσα στα φύλα, αλλά να προσδιορίσουμε τη φύση και το περιεχόμενο αυτής της διαφοράς που, αν και καθορίζει τις γυναικείες πρακτικές, βρίσκει την εξήγησή της σε κώδικες συμπεριφοράς που η ανδροκρατική κοινωνία επιβάλλει.
Η ιστορία και η εξέλιξη του ενδύματος συνδέονται στενά με την κοινωνική ζωή του ατόμου, αφού είναι γνωστό ότι το ένδυμα χαρακτηρίζει την προσωπικότητα ενός ανθρώπου. Πρωταρχικός σκοπός του ενδύματος ήταν να προστατεύει τον άνθρωπο από τις καιρικές συνθήκες, αλλά συνδέονταν άμεσα με το πρόσωπο ή προσωπείο που το άτομο εμφάνιζε στο κοινωνικό του περιβάλλον. Ως εκ τούτου το ένδυμα ως «κοινωνικό σημείο» αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για την προσωπική και κοινωνική ταυτότητα των ατόμων, καθώς μπορεί να ερμηνευτεί από ιστορική, οικονομική, ψυχολογική, κοινωνιολογική και γεωγραφική άποψη.
Στις ντουλάπες της Ιματιοθήκης μας φυλάσσονται ανεκτίμητοι αυθεντικοί θησαυροί εθνικών ενδυμασιών, που χρησιμοποιούνται σε μεμονωμένες παρουσιάσεις, σε εκδόσεις (βλ. σχτ. Ημερολόγιο του 2020) ή πολύ σπανιότερα σε χορευτικές παραστάσεις, αφού τις τελευταίες δεκαετίες χρησιμοποιούνται μόνον τα πιστά αντίγραφα, εκτός περιπτώσεων που δεν υπάρχουν, παρά μόνον οι αυθεντικές φορεσιές μιας περιοχής.
Στόχος αυτής πρότασης είναι η προσπάθεια ενίσχυσης της πολιτιστικής συνείδησης και της ευαισθητοποίησης των επισκεπτών για την προάσπιση και διατήρηση των θησαυρών της ελληνικής φορεσιάς, ώστε η παραδοσιακή αυτή τέχνη να αξιοποιηθεί κατάλληλα, είτε ως πηγή έμπνευσης, είτε ως δυναμική αφετηρία για αναδημιουργία και μεταφορά των στοιχείων της στο παρόν και το μέλλον.
H παραπάνω ενδυματολογική συλλογή του Λ.Ε.Β., μικρό μέρος της οποίας εκτίθεται στη μόνιμη λαογραφική συλλογή εντός του μουσειακού χώρου του Λυκείου, ενώ η υπόλοιπη φυλάσσεται σε μισθωμένο διαμέρισμα, είναι καταλογογραφημένη και συντηρημένη. Απαιτείται όμως η φωτογράφηση και η άμεση ψηφιοποίησή της ως προϋπόθεση για να βελτιωθεί η λειτουργία της, αξιοποιώντας τις τεχνολογίες πληροφορίας για την καταγραφή, επιστημονική τεκμηρίωση και ερμηνεία της.
Η ψηφιοποίηση, η οποία συνεισφέρει στην τεκµηρίωση, θα μας προσφέρει:
- Προστασία των υλικών από τα οποία έχουν κατασκευαστεί οι φορεσιές.
- Επιβεβαίωση της κυριότητας της συλλογής μας ως βάση για την αποτελεσµατική διαχείρισή της.
- Είναι παράγοντας ασφάλειας γι’ αυτή, επιτρέποντας την εξασφάλιση απόδοσης λογαριασµού στα πλαίσια της ασφαλιστικής κάλυψης της συλλογής μας.
- Γνώση του περιεχοµένου της και γνώση της θέσης όπου βρίσκονται τα αντικείµενα της συλλογής.
- Γνώση των απωλειών, αν υπάρξουν.
Ταυτόχρονα η ψηφιοποίηση-τεκμηρίωση αποτελεί :
- Άρση των χρονικών ή χωρικών περιορισμών που θέτει η φυσική παρουσίαση.
- Δυνατότητα για συνεργασία με άλλα λυκειακά παραρτήματα της χώρας και του εξωτερικού, θεματικά μουσεία, λαογραφικοί σύλλογοι, εκπαιδευτικοί οργανισμοί, σχολεία[1] και το Τμήμα ΙΑΚΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, που εδρεύει στο Βόλο. Γενικά φορείς που ασχολούνται με την ευαισθητοποίηση, διατήρηση, προβολή και μελέτη των παραδοσιακών χειροτεχνιών εν γένει.
- Ελεύθερη πρόσβαση στους ερευνητές και μελετητές του χώρου
- Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διοργάνωση εκθέσεων και την προετοιµασία δηµοσιεύσεων.
- Απαραίτητη προϋπόθεση για την αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών.
- Συμβολή στην αναγνώριση της αξίας της παράδοσης.
- Απαραίτητη προϋπόθεση για την καλύτερη φροντίδα των αντικειµένων εντός της συλλογής.
- Τέλος, διαμόρφωση της ταυτότητας των αντικειµένων.
Η ψηφιοποίηση-τεκμηρίωση της συλλογής μας έγινε με την απαιτούμενη επιστημονική επάρκεια. Και δεν θα μπορούσε να επιτευχτεί δίχως την οικονομική συμβολή του Υπουργείου Πολιτισμού- Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΔΙΝΕΠΟΚ)/ Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Για το Διοικητικό Συμβούλιο
Η πρόεδρος, Μαρία Σπανού
[1]
[1] Στην περίοδο της επιδημίας, δεν ήταν λίγες οι φορές, που με μεμονωμένα τεμάχια εθνικών ενδυμασιών που ψηφιοποιήσαμε, δημιουργώντας ένα πρόχειρο αποθετήριο παρουσιάσαμε διαδικτυακά σε σχολεία της Περιφέρειας Θεσσαλίας φορεσιές του Τόπου μας με τη συνεργασία σχολικών συμβούλων της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Ν. Μαγνησίας.