Την πολυδιάστατη σημαντική συνεισφορά του λαϊκού πολιτισμού στην τοπική ανάπτυξη, ανάδειξε η ημερίδα, με θέμα Λαϊκός Πολιτισμός και Τοπική Οικονομία. Παρόν και μέλλον, που οργάνωσε με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή το Λύκειο των Ελληνίδων του Βόλου με τη συνεργασία της Περιφέρειας Θεσσαλίας, στο αμφιθέατρο της νέας ανακαινισμένης πτέρυγας του κτηρίου Ματσάγγου (2ος όροφος) -Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, προχθές το Σάββατο 27 Μαΐου.
Η κεντρική ιδέα της Ημερίδας, η οποία είχε την ευγενική υποστήριξη του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, ήταν η ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού ως πηγής έμπνευσης για το σχεδιασμό και την υποστήριξη καινοτόμων αναπτυξιακών πρακτικών και ως μοχλός τοπικής επιχειρηματικότητας και ανάπτυξης. Ο κύριος άξονας της επιστημονικής αυτής συνάντησης, εστιάζεται στην παρουσίαση περιπτωσιολογικών μελετών αξιοποίησης του λαϊκού πολιτισμού στο πλαίσιο αναπτυξιακών δραστηριοτήτων, σε μια προσπάθεια να συνδεθεί η θεωρία με την πρακτική, με στόχο την ανάπτυξη νέων δυνατοτήτων απασχόλησης για την περιοχή μας.
Στη διάρκεια των τριών συνεδριών, επιστήμονες και ερευνητές εγνωσμένου κύρους βρέθηκαν στο βήμα του ομιλητή και οι παρουσιάσεις τους κράτησαν αμείωτο το ενδιαφέρον καθ’ όλη τη διάρκεια της ημερίδας, έως αργά το απόγευμα.
Στο καλωσόρισμά- χαιρετισμό της, η Πρόεδρος του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου κα Μαρία Σπανού, μεταξύ άλλων, ανέφερε: ….. Και οτιδήποτε πηγάζει από τη ζωή μέσα στους χρόνους και ανθίσταται με εμμονή σε φθοροποιούς δυνάμεις συμβάλλει αναπότρεπτα στη σύνθεση του σύγχρονου τρόπου ζωής. Έτσι, δεν αποκόβεται από τις δράσεις των ημερών που έφυγαν ανεπιστρεπτί, αλλά αποτελεί αναπόσπαστη συνέχισή τους. Εκεί εδρεύει η λαϊκή παράδοση και ο λαϊκός πολιτισμός με όλα τα συνακόλουθά τους. Σε αυτά οφείλουμε την αρμονική αλληλουχία των γενεών, οι οποίες μέσα από αυτήν ακριβώς την άρρηκτη, συνεχή ακολουθία, κατανοούν βαθιά την ιστορία και την πνευματικότητα, και διασφαλίζουν με τον καλύτερο τρόπο τη δημιουργία ενός πολιτιστικού μοντέλου, αυτού που μέσα από τις ποικίλες, συνειδητές, ή συχνά τις μη συνειδητές, αντιστάσεις του, διαφοροποιείται από την ομογενοποίηση, που είναι το πρόβλημα της εποχής μας, έχοντας το ίδιο αυτό μοντέλο προσλάβει την δική του «ιδιαίτερη» φυσιογνωμία. Η συνεργασία των λαών και η αλληλεξάρτηση του ενός από τον άλλο στην υπηρεσία της ασύνορης παγκόσμιας κοινότητας, συνεπάγεται την αποδοχή και τον σεβασμό όλων αυτών των «πολιτιστικών μοντέλων». Προς αυτήν την πολύμορφη κατεύθυνση κινούνται οι πολιτιστικοί σύλλογοι που υπηρετούν το λαϊκό πολιτισμό, μεταξύ των οποίων βεβαίως και το μακρόβιο Λύκειο των Ελληνίδων. Έτσι, πιστεύουμε ότι το πεδίο του λαϊκού πολιτισμού αποτελεί ένα προνομιακό πεδίο έρευνας όχι μόνο για τον επιστήμονα αλλά για τον καθένα σκεπτόμενο πολίτη, που νοιάζεται για το μοντέλο που περιέγραψα νωρίτερα και μιας λαϊκότροπης δυναμικής, που μπορεί να προκαλέσει κοινωνικές αλλαγές. Μπορούμε συνεπώς να σκύψουμε και πάλι πάνω στην παράδοση και να αναδείξουμε σπουδαίες παραμέτρους της λαϊκής κουλτούρας, αυτές που συχνά η ελίτ του πνεύματος παραβλέπει, γιατί συνήθως επικεντρώνεται στο σύστημα. Έτσι και αλλιώς υπάρχει μια αυθόρμητη δημιουργικότητα που χαρακτηρίζει τη δράση του καθημερινού ανθρώπου και μια δυναμική που εκδηλώνεται μέσα από τις πολιτισμικές εκφράσεις και τη λαϊκή τέχνη. Τη λαϊκή τέχνη, η οποία μπορεί να γίνει επαναστατική και να προκαλέσει όχι μόνο μεταμορφώσεις στο δημόσιο χώρο αλλά να γίνει αναπτυξιακό όχημα. Αυτό, που η αγαπητή μας Καίτη Καμηλάκη διακηρύσσει με πάθος, λέγοντας ότι «ο λαϊκός πολιτισμός για να γίνει πηγή έμπνευσης πρέπει και πάλι να γίνει γνωστός και ότι μπορεί ν’ αποτελέσει τομέα αιχμής για την εθνική μας οικονομία». Αυτά και άλλα λέγαμε τον περασμένο Ιανουάριο, όταν τιμήσαμε την προαναφερόμενη στο πλαίσιο της πρωτοχρονιάτικης πίτας μας, στο Παρκ, θέσεις στις οποίες ένθερμα συνηγορούσε ο Περιφερειάρχης μας, και εκείνο το βράδυ ήταν που γεννήθηκε η ιδέα της οργάνωσης της σημερινής μας επιστημονικής συνάντησης. Της Ημερίδας, που έτσι και αλλιώς το Λύκειο από μόνο του δεν θα μπορούσε να φέρει εις πέρας οργανωτικά, λόγω του ότι δοκιμάζεται οικονομικά, εάν δεν τύχαινε της αμέριστης υποστήριξης της Περιφέρειας Θεσσαλίας, του Περιφερειάρχη κ. Κωνσταντίνου Αγοραστού και της Αντιπεριφερειάρχη, κ. Δωροθέας Κολυνδρίνη. Μιας συνεργασίας που τυγχάνει και της ευγενικής υποστήριξης του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Ως Λύκειο των Ελληνίδων Βόλου, είμαστε ευτυχείς που στη σημαντική αυτή συνάντηση μετέχουν με ανακοινώσεις τους, είτε ως μέλη προεδρείων των συνεδριών είτε ως εισηγητές πάνω από είκοσι επιστήμονες εγνωσμένου κύρους σε τομείς συναφείς, τόσο από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και φορείς, όπως η Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ, όσο και ειδικοί ερευνητές, καταξιωμένοι χειροτέχνες και καλλιτέχνες. Αρκετοί εισηγητές προέρχονται από το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, με επικεφαλής την Δρ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, τ. Διευθύντρια του Κέντρου. Κοντολογίς, αυτά ήθελα να πω, πιστεύοντας ότι σήμερα θα ακουστούν πολύ ωραία και ενδιαφέροντα πράγματα, χρήσιμα προς το συλλογικό καλό· Σας καλωσορίζω όλους θερμά, εκφράζοντας τις εγκάρδιες ευχαριστίες σύσσωμου του διοικητικού μας συμβουλίου για την ανταπόκρισή σας και εύχομαι καλές εργασίες στη επιστημονική μας συνάντηση ».
Αμέσως μετά, η Υφυπουργός Οικονομικών κ. Κατερίνα Παπανάτσιου κατά τον χαιρετισμό της, μίλησε για την ανάγκη σύνδεσης της πολιτιστικής κληρονομιάς με την αειφόρο ανάπτυξη. «Δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε την πολιτιστική κληρονομιά ως ένα πολύτιμο απόθεμα που συντηρούμε, αλλά ως σύνολο πόρων που αξιοποιεί και κινητοποιεί τις τοπικές κοινωνίες, μέσω της συνεργασίας φορέων πολιτισμού με εκείνους της έρευνας και της τεχνολογίας», ολοκληρώνοντας την ομιλία της, λέγοντας «Έχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε, για να επιτύχουμε όσα πρέπει να γίνουν».
Στη συνέχεια ακολούθησαν οι χαιρετισμοί του εκπροσώπου της Περιφέρειας Θεσσαλίας, Αντιπεριφερειάρχη κ. Βασίλη Χατζόπουλου, του κ. Ευάγγελου Καραμανέ, Δ/ντος του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, των Βουλευτών Μαγνησίας κ.κ. Αλέξη Μεϊκόπουλου και Χρήστου Μπουκώρου, ενώ έστειλαν γραπτά τους μηνύματα η Περιφ. Σύμβουλος, τ. Υφυπουργός, κ. Μαρίνα Χρυσοβελώνη και η Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Παιδείας, κ. Γεωργία Μποντού-Τοκαλή. Όλοι τους αναφέρθηκαν στις αξίες του λαϊκού πολιτισμού και στην αναγκαιότητα να συνδεθεί με την τοπική οικονομία, εξαίροντας ταυτόχρονα την πρωτοβουλία του ΛΕΒ για την οργάνωση της άρτιας αυτής επιστημονικής συνάντησης.
Α΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ :Λαϊκός Πολιτισμός, Υλική και Αυλή Πολιτισμική Κληρονομιά και Ανάπτυξη
Δρ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, τ. Διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Εισαγωγική ομιλία: Λαϊκός πολιτισμός , η αναξιοποίητη πολιτισμική κληρονομιά και ο δρόμος για τη βιώσιμη ανάπτυξη
Η Δρ. Αικατερίνη Πολυμέρου – Καμηλάκη, τ. διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, κατά την εισαγωγική της ομιλία, τόνισε ότι ο επαναπροσδιορισμός της σημασίας του πολιτισμικού κεφαλαίου μιας χώρας είναι, ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία, απαραίτητος για την προγραμματισμένη βάσει σχεδιασμού και ουσιαστική αξιοποίησή του για την τοπική και εθνική οικονομία. Κι αυτό πρέπει να γίνει σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο. Το κράτος και η τοπική αυτοδιοίκηση ευρίσκονται μπροστά στην μεγάλη πρόκληση να διαμορφώσουν τα νέα πλαίσια πολιτιστικής πολιτικής, με κανόνες σύγχρονης πολιτιστικής πολιτικής, αξιοποιώντας τις διεθνείς Συμβάσεις και Πρωτόκολλα (Άυλη Κληρονομιά της UNESCO, Κοινή Αγροτική Πολιτική, ΠΟΠ/ΠΓΕ, Οικοτεχνία κ.ά.), αλλά και επιτυχημένα διεθνή παραδείγματα, προκειμένου να αποτρέψουν κατ’ αρχάς την καταστροφή του σημαντικού αυτού κεφαλαίου και τελικά να συμβάλουν στην επωφελή αξιοποίησή του. Ο πολιτισμός, ως άυλη κληρονομιά (έθιμα-δρώμενα, τεχνογνωσία, χειροτεχνία) είτε ως πρωτογενής παραγωγή και μεταποίηση (γεωργία-κτηνοτροφία-διατροφή) εντάσσεται στο επίκεντρο της αναπτυξιακής διαδικασίας και συνδέεται με τις στρατηγικές της οικονομικής ενίσχυσης στις περιοχές, όπου υπάρχει δυνατότητα αξιοποίησής του. Το πολιτιστικό (ή ανθρωπογενές) περιβάλλον, η αδιαίρετη ενότητα πολιτισμού, παρέμβασης του ανθρώπου, και φυσικού τοπίου, διακρίνεται για τη μοναδικότητά του καθώς ενσωματώνει τα υλικά στοιχεία που το αποτελούν και τα άυλα, που συνοδεύουν τη δραστηριότητα των ανθρώπων (ήθη, έθιμα, θρύλους, θρησκευτικές παραδόσεις και λατρευτικές πρακτικές, τεχνικές, πρακτικές και σύμβολα, αξίες ιστορικές, αισθητικές, κοινωνικές). Η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος πρέπει να αποτελεί βασικό πυλώνα βιώσιμης ανάπτυξης μιας περιοχής και προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις και από το Σύνταγμα της χώρας μας, το οποίο προβλέπει ότι «για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να λαμβάνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας» (άρθρο 24, παράγραφος 1). Η αξιοποίηση του πολιτισμικού αποθέματος απαιτεί στρατηγική, η οποία θα οδηγήσει τις νέες γενιές σε μια αρμονική συμβίωση με το παρελθόν, μέσω μιας ανάπτυξης, που θα συνδυάζει την οικονομία με την ποιότητα ζωής, αυτό που έχει κατά καιρούς χαρακτηριστεί ως βιώσιμη ή αειφόρος, η ακόμη αξιοβίωτη ανάπτυξη. Έτσι θα μειωθεί ο κίνδυνος να στερηθούν οι μελλοντικές γενιές τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν τις ανάγκες επιβίωσής τους. Η βιώσιμη ανάπτυξη, πέρα από μία επίκαιρη, μοντέρνα και πολυσυζητημένη έννοια, αποτελεί σήμερα την μόνη πολιτική, που μπορεί να βγάλει την ανθρωπότητα από τα αδιέξοδα της οικολογικής και οικονομικής κρίσης, που διέρχεται.
Δρ. Ιωάννης Καραχρήστος, Εντεταλμένος ερευνητής, Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Τίτλος: Μνήμη, τοπική ιστορία και βιώσιμη ανάπτυξη
Περίληψη: Λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες θεωρητικές και μεθοδολογικές συζητήσεις που αφορούν αφενός τη μνήμη και την τοπική ιστορία, αφετέρου τη θέση των «μικρών» αυτών ιστοριών στο πλαίσιο της δημόσιας ιστορίας, θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στο ακόλουθο ερώτημα: μπορεί η γνώση της τοπικής ιστορίας να λειτουργήσει ως μοχλός για τη βιώσιμη ανάπτυξη μιας περιοχής;
Δρ Αίγλη Δημόγλου, Προϊσταμένη Δ/νσης Αρχείων, Μουσείων Βιβλιοθηκών του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ. Τίτλος: «Δίκτυα συνεργασίας φορέων διαχείρισης πολιτισμικών πόρων και τοπική ανάπτυξη: παραδείγματα για συζήτηση»
Περίληψη: Από το 2005 έως το 2007 λειτούργησε με πρωτοβουλία της Διαχειριστικής Αρχής της Περιφέρειας Θεσσαλίας το εργαστήριο διαβούλευσης για θέματα πολιτισμού με τη συμμετοχή εκπροσώπων μουσείων και πολιτιστικών φορέων της περιφέρειας. Αντικείμενο του εργαστηρίου ήταν η δικτύωση και η εκπόνηση προτάσεων για τη δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών στο πλαίσιο της προετοιμασίας του επιχειρησιακού σχεδίου για την επόμενη προγραμματική περίοδο. Την ίδια περίοδο ολοκληρώθηκε από επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον Βαγγέλη Αυδίκο, καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το επιχειρησιακό σχέδιο για τα λαογραφικά μουσεία Θεσσαλίας. Τα αποτελέσματα των παραπάνω δράσεων συνέβαλαν στη δημιουργία, το 2012, του Δικτύου Μουσείων του ενιαίου Δήμου Βόλου. Το οργανωτικό πλαίσιο και οι εμπειρίες από τη λειτουργία του Δικτύου Μουσείων του Δήμου Βόλου θα συζητηθούν στην παρούσα παρουσίαση.
Δρ. Ζωή Ν. Μάργαρη – Εντεταλμένη Ερευνήτρια,Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας – Ακαδημία Αθηνών. Τίτλος : Αειφόρος ανάπτυξη και τοπικές κοινωνίες: Η περίπτωση των λαϊκών δρωμένων και των τελεστικών τεχνών
Περίληψη: Η ανακοίνωση θα εστιάσει στην μελέτη της σύνθετης σχέσης που εντοπίζεται μεταξύ των λαϊκών δρωμένων και των τελεστικών των τεχνών με την αειφόρο ανάπτυξη. Για την πραγμάτωση της παραπάνω σύλληψης αφού παρουσιασθούν συνοπτικά τα νέα δεδομένα που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη θα εξετάσουμε τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα της εφαρμογής αναπτυξιακών δράσεων που εκκινούν από τα λαϊκά δρώμενα και τις τελεστικές τέχνες. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην μελέτη της επίδρασης της εφαρμογής της Σύμβασης για την Προστασία της Αυλής Πολιτισμικής Κληρονομιάς της UNESCO (2003) που φαίνεται πως επενεργεί καταλυτικά στον σχεδίασμά και την εφαρμογή πολλών και διαφορετικών αναπτυξιακών δράσεων σε παγκόσμια κλίμακα. Έτσι, αφού προσεγγίσουμε κάποιες παραδειγματικές περιπτώσεις οι οποίες εντάχθηκαν στην κατηγορία των «καλών πρακτικών» (best practices) στο πλαίσιο της εφαρμογής της Σύμβασης θα διερευνήσουμε ανάλογες περιπτώσεις του ελληνικού χώρου.
Άννα Κουτσελίνη, Έφορος Χορευτικών Ομάδων ΛΕΒ και Γιάννης Πραντσίδης, Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ, επικεφαλής δάσκαλος χορού Λ.Ε.Β. Τίτλος: Λαϊκά δρώμενα-έθιμα της Μαγνησίας, χρωματιστά στολίδια της ψυχοσύνθεσης των κατοίκων της: ανάδειξη, υποστήριξη, εξέλιξη
Περίληψη : Στη Μαγνησία με την ποικιλόχρωμη σύνθεση των κατοίκων της καταγράφονται πολλά και διαφορετικά έθιμα-δρώμενα που τα τελευταία χρόνια διατηρούν οι κάτοικοι με την μερική ή ολική υποστήριξη των πολιτιστικών συλλόγων και της δημοτικής ενότητας. Το αισιόδοξο μήνυμα είναι ότι ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός νέων ανθρώπων πιάνεται στο κύκλο του χορού, εξοικειώνεται με τα ελληνικά ακούσματα .εκτιμά τις παραδοσιακές τέχνες του τόπου του και δοκιμάζει τις ελληνικές γεύσεις. Με δεδομένη αυτή την εξέλιξη υποχρέωση των φορέων που ασχολούνται με τον λαϊκό πολιτισμό είναι να υποστηρίξουν την ιδέα της ανάδειξης των γεγονότων που άντεξαν στο χρόνο με σεβασμό και απλότητα χωρίς σύνθετες παρεμβάσεις που αλλοιώνουν την ζωντάνια, την μοναδικότητα και την αίγλη τους.
Πολύχρωμα στολίδια της Μαγνησίας .στιγμές από τον κύκλο της ζωής , εικόνες μαγευτικές και εντυπωσιακές όπως η φύση της είναι: Τρίκερι .Ο χορός των γυναικών το Πάσχα και τον Μάη, Κεραμίδι . «Το φαγητό του Αγίου», Μακρινίτσα- Μάηδες, Αγιασμός των Αλόγων στα Καλά Νερά την ημέρα της γιορτής της Αναλήψεως, Νυχτοκάλαντα την παραμονή της γιορτής των Φώτων στο Πήλιο, Αλμυρό και Βελεστίνο, Κλήδονας στη γιορτή του Αη-Γιάννη στις 24 Ιουνίου, αποκριάτικα έθιμα στη Σκόπελο με τους Μπάμ’δες και την Τράτα.
Δρ Αλέξανδρος Γ. Καπανιάρης, Πληροφορικός – Πολιτισμολόγος. Τίτλος : Λαϊκός πολιτισμός, διαδίκτυο και Τεχνολογίες Πληροφορίας & Επικοινωνιών:Αναπτυξιακές δράσεις και παραγωγές
Περίληψη: Οι συνεχείς εξελίξεις στο χώρο της πληροφορικής και ειδικότερα των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.), σε συνδυασμό με την νέα ψηφιακή κουλτούρα που διαμορφώνεται ταχύτατα στο διαδίκτυο, δημιουργούν μια νέα οπτική στις δράσεις και τις παραγωγές στο χώρο του λαϊκού πολιτισμού. Ειδικότερα, μέσω της ψηφιοποίησης και της ψηφιακής τεκμηρίωσης του λαϊκού πολιτισμού, οδηγούμαστε σε ψηφιακά προϊόντα και παραγωγές που στόχο δεν έχουν την προβολή φορέων και την απλή πληροφόρηση, αλλά την κατασκευή παραγωγών – υπηρεσιών ανταποδοτικού χαρακτήρα. Η ψηφιακή λαογραφία (digital folklore ή e-folklore), ως μια νέα ειδίκευση στο χώρο της επιστήμης της λαογραφίας, καλείται να διαδραματίσει ένα καινούργιο ρόλο προσφέροντας σχεδιαστικές προτάσεις και μεθοδολογικό πλαίσιο, τόσο για την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού και παραγωγών όσο και σε επίπεδο σχεδίασης ιστοτόπων με υπηρεσίες προς τον πολίτη — επισκέπτη μια περιοχής, ενός χώρου, ενός δρώμενου, ενός φορέα ή μια δράσης. Επίσης, με τη χρήση των εργαλείων Τ.Π.Ε. και του διαδικτύου μπορεί να αναβαθμιστεί η σχέση της επιτόπιας επίσκεψης μέσω φορητών συσκευών, καθώς και της εξ αποστάσεως περιήγησης μέσω εικονικών μουσείων, συλλογών και εκθέσεων λαϊκού πολιτισμού, με τη βοήθεια της τρισδιάστατης και επαυξημένης πραγματικότητας. Τέλος, η παραγωγή ψηφιακού υλικού με περιεχόμενο που βασίζεται στον προνομιακό χώρο του λαϊκού πολιτισμού, τον τόσο πλούσιο σε παραστάσεις, εικονικά και λεκτικά τεκμήρια κ.λπ., μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω του διαδικτυακών τεχνολογιών «web 2.0», προσδίδοντας ιδιαίτερη δυναμική και οντότητα σε αντίστοιχα τεκμήρια λαϊκού πολιτισμού, με στόχο πολυεπίπεδες μαθησιακές εμπειρίες.
Β΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ: α) Παραδοσιακές τέχνες ως εργαλείο επιχειρηματικότητας β) Τοπική Γαστρονομία – Διατροφή γ) Αρχιτεκτονική – Τοπικές μετακινήσεις
Ευάγγελος Καραμανές, Διευθυντής Ερευνών, Διευθύνων Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Τίτλος ομιλίας: Η πολιτισμική διάσταση των τοπικών διατροφικών προϊόντων
Περίληψη: Οι τροφές και τα ποτά είναι από τα πιο σταθερά πολιτισμικά στοιχεία στην αγροτική παραδοσιακή κοινωνία στη διαχρονική της διάσταση και αποτελούν την συνισταμένη πολλών παραγόντων, όπως το φυσικό περιβάλλον, οι κοινωνικές δομές, η τοπική οικονομία, οι ιστορικές καταβολές και ο πολιτισμός εν γένει, που περιλαμβάνει τα συμβολικά συστήματα κατανόησης του κόσμου αλλά και οικειοποίησης του φυσικού περιβάλλοντος. Η ανάλυση των τεχνικών παρασκευής των τοπικών παραδοσιακών προϊόντων, των μετασχηματισμών τους, η αποκάλυψη των αναλογιών τους με τα κοινωνικά φαινόμενα όπως και η μελέτη των πολλαπλών σχέσεων μεταξύ των τοπικών κοινωνιών και του οικολογικού περιβάλλοντος τους αποκαλύπτει τις πολιτισμικές διαστάσεις της διαμόρφωσης των τροφών. Πρόκειται για ένα σημαντικό πολιτισμικό κεφάλαιο, μια παρακαταθήκη, που μπορεί να αξιοποιηθεί στο σύγχρονο πλαίσιο. Ιδιαιτέρως σήμερα που έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση η οικονομική αποτελεσματικότητα της παγκοσμιοποιημένης κλίμακας των ανταλλαγών, αναπτύσσεται το ενδιαφέρον για την τοπικότητα, την ιδιαιτερότητα σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, απελευθερώνοντας τοπικές κοινωνικές δυναμικές και δυνατότητες που λανθάνουν επί μακρόν.
Ζωή Προύσαλη, Αντιπρόεδρος Συλλόγου Γυναικών Σκιάθου
Το χαϊμαλί της Σκιάθου: μια γλυκιά διαχρονική ιστορία
Περίληψη: Η διαχρονική ιστορική εξέλιξη του Σκιαθίτικου χαϊμαλιού (παραδοσιακό γλυκό με καρύδια και μέλι), με αναφορές στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη. Ένα ωραίο επιδόρπιο, τυλιχτό γλυκό σε φύλλο με καρύδια και τοπικό μέλι από τους πευκώνες του νησιού που τηγανίζεται και πασπαλίζεται με άχνη. Αποτελεί το κλασικό γλυκό που προσφέρεται στους γάμους του νησιού, προσφερόμενο σε μεγάλα καλάθια, ωστόσο ο γυναικείος Σύλλογος το μετέφερε στο Βόλο, στους συμμετέχοντες της Ημερίδας ως γλυκό κέρασμα.
Ευρυδίκη Αρκουδογιάννη, εικαστική καλλιτέχνης, υφάντρα
Τίτλος ομιλίας: Οι Παραδοσιακές Τέχνες στον καινούργιο αιώνα
Περίληψη: Είναι βαθιές οι ρίζες της χειροτεχνίας στη χώρα μας. Από τότε που ο άνθρωπος προσπαθούσε να καλύψει τις ανάγκες του, έως και σήμερα που η χειροτεχνία μπορεί να γίνει απασχόληση δημιουργική και προσοδοφόρα. Οι παραδοσιακές τέχνες που απαξιώθηκαν τα χρόνια της ‘ευημερίας’, σήμερα μας καλούν να τις ξαναθυμηθούμε, να τις αγαπήσουμε, να τις εκτιμήσουμε και να δούμε τις δυνατότητές τους αυτές που θα μας κρατήσουν στον τόπο μας. Ο πλούτος της παράδοσής μας ανεξάντλητος. Η χαρά της δημιουργίας μεγάλη. Υφαντική, Κεραμική, Ξυλογλυπτική, Μαρμαρογλυπτική, Μεταλλοτεχνία και άλλα… Όλα, έργα άξιων χειροτεχνών του παρελθόντος, μπορεί να γίνουν πηγή έμπνευσης για νέους δημιουργούς. Είναι έκφραση πολιτισμού ενός τόπου και μαρτυρία της ιστορικής του συνέχειας. Τα μεγαλύτερα Μουσεία του κόσμου φιλοξενούν ΤΑΠΙΣΕΡΙ. ΚΕΡΑΜΙΚΑ, ΞΥΛΟΕΛΥΠΤΑ και άλλα έργα-πρεσβευτές της χώρας μας στο εξωτερικό. Τελευταία, τα φτηνά και ‘ευτελή’ τις περισσότερες φορές βιομηχανοποιημένα προϊόντα, εκτόπισαν τα δικά μας. Η Ποιότητα και η Αισθητική…λέξεις άγνωστες στην εποχή μας. Είναι καιρός να «φρεσκάρουμε» την παράδοσή μας! Είναι εδώ και περιμένει να της δώσουμε ξανά τη θέση που της ταιριάζει. Δεν θα αντιγράψουμε! Θα εμπνευστούμε! Άλλωστε, είναι και στοιχείο τουριστικής ανάπτυξης.
Βαγγέλης Ανετόπουλος, Πρόεδρος Διεθνούς Κέντρου Κεραμικής-Οικογενείας Βασιλείου Ανετόπουλου, καλλιτέχνης-κεραμίστας. Τίτλος : Η αγγειοπλαστική στην περιοχή μας μετά το 1881
Περίληψη: Η αγγειοπλαστική στην περιοχή του Βόλου από το 1881 με αναφορά του Β. Ανετόπουλου στο βιβλίο του «Κείμενα του Βόλου» (1981), η οποία αναπτύσσει τη μελέτη του Χρ. Χειμώνα για την οικονομική ζωή των πόλεων δέκα χρόνια μετά την απελευθέροιση (1881). Ο Ανετόπουλος ξεκινάει με τον πρώτο αργαλειό (1885), συνεχίζει με την εξέλιξη του κλάδου, στέκεται στο νέα αίμα του 1922 με τους αδελφούς μας από τη Μ. Ασία που ήρθαν στο επάγγελμα, πηγαίνει στην Κατοχή και από εκεί συνεχίζει με τη νέα ανάπτυξη, που σημειώθηκε μετά το 1947. Επισημαίνει την κρίση του επαγγέλματος που προήλθε από την εμφάνιση του πλαστικού στη ζωή μας, συνεχίζει με την προσφορά στην αγγειοπλαστική με τις υποτροφίες στο εξωτερικό και την επίδραση του Κίτσου Μακρή. Μιλάει για τη Σχολή Κεραμικής του Δήμου Βόλου (ΔΙΕΚ), αναφερόμενους σε πλείστους αγγειοπλάστες και όλους μαζί , μας εισαγάγει νοερά σ’ ένα εργαστήριο αγγειοπλαστικής του 1935. για να παρακολουθήσουμε τα γεγονότα.
Κυριάκος Σταθάκης, Έφορος Τύπου ΕΟΣ Βόλου και Αντιπρόεδρος των «Φίλων των Καλντεριμιών Νοτίου Πηλίου». Τίτλος : Τα παλιά μονοπάτια τον Πηλίου στην τοπική οικονομία και τον Πολιτισμό
Περίληψη: To Πήλιο είναι το πιο πυκνοκατοικημένο βουνό της Ελλάδας. Τα χωριά και οι οικισμοί του συνδέονταν μεταξύ τους με ένα πυκνότατο δίκτυο καλντεριμιών και μονοπατιών, τα οποία ήταν οι δρόμοι της παλιάς εποχής. Σήμερα αυτά τα μονοπάτια διατηρούνται σε μεγάλο βαθμό και προσελκύουν πλήθος περιπατητών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο συνδυασμός διακοπών με ορειβασία και πεζοπορία, καθώς βουνό και θάλασσα είναι πολύ κοντά, κάνει το Πήλιο ιδανικό μέρος για περιπατητικό τουρισμό αλλά και για άλλες μορφές εναλλακτικών δραστηριοτήτων, όπως ιππασία και ποδηλασία. Αυτές λαμβάνουν χώρα κυρίως την άνοιξη και φθινόπωρο, συμπληρώνοντας και διευρύνοντας έτσι την τουριστική περίοδο. Για να αναπτυχθεί ο περιπατητικός τουρισμός, απαιτείται προστασία των μονοπατιών ως ''κόρης οφθαλμού'' και συνεχής προσπάθεια για συντήρηση-καθαρισμό-σηματοδότηση και προβολή τους στους επισκέπτες.
ΚΩΣΤΑΣ ΑΔΑΜΑΚΗΣ PhD Αρχιτέκτων Α.Π.Θ, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τίτλος ομιλίας: ΠΗΛΙΟΝ ΟΡΟΣ – Παραλλαγές του Οικείου
ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Η διάλεξη διαπραγματεύεται έναν νέο δρόμο για την ανοικοδόμηση νέων κτισμάτων στο ευαίσθητο οικιστικό περιβάλλον του Πηλίου. Αυτό προϋποθέτει άριστη γνώση των αρχών και των ουσιαστικών χαρακτηριστικών της ανώνυμης λαϊκής αρχιτεκτονικής , δημιουργική συμπόρευση και συνύπαρξη με σεβασμό και εξαιρετικά προσεκτική διαχείριση των νέων υλικών και τεχνολογιών, ούτως ώστε το νέο να συνυπάρχει με το παλιό, μέσω μιας πιθανά αντιθετικής αλλά συμβιωτικής σχέσης.
Γ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ: Παραδοσιακές καλλιέργειες και ασχολίες. Πολιτισμός & Οικονομία
Ειρήνη Καρατάσιου, MSc Γεωπόνος/Υπ. Διδάκτορας και Μαρία Σακελλαρίου- Μακραντωνάκη, Καθηγήτρια Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τίτλος ομιλίας: Ηλίανθος: Mια επικερδής μελλοντική, ενεργειακή, αρδευόμενη καλλιέργεια.
Περίληψη: Η σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο, υποδηλώνει ότι το μέλλον της ανθρωπότητας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με εκείνο των οικοσυστημάτων. Δύο από τα σημαντικότερα προβλήματα, που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η ανθρωπότητα είναι η αλόγιστη χρήση των υδατικών πόρων και η αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση. Η γεωργία μέσω της άρδευσης αποτελεί το μεγαλύτερο καταναλωτή των διαθέσιμων υδατικών πόρων παγκοσμίως και γενική είναι η διαπίστωση ότι, χαρακτηρίζεται από κατασπατάληση νερού. Έτσι, η σύγχρονη γεωργική πρακτική κινείται προς τη κατεύθυνση της αειφορικής χρήσης του νερού. Από την άλλη πλευρά, το ενεργειακό ζήτημα του πλανήτη γίνεται ολοένα και πιο έντονο. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος των ενεργειακών αναγκών του πλανήτη καλύπτονται από τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία εξαντλούνται ταχύτατα, δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα και η τιμή τους είναι διαρκώς αυξανόμενη. Έτσι τα τελευταία χρόνια, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα στράφηκε στην αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενεργείας, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα ενεργειακά φυτά, όπως ο ηλίανθος. Τα ενεργειακά φυτά παράγουν ως κύριο προϊόν τη βιομάζα, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ενεργειακούς σκοπούς, όπως η παραγωγή βιοντίζελ. Στην Ελλάδα, η γεωργία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους οικονομικούς τομείς της και μπορεί να ενισχυθεί από την καλλιέργεια τέτοιων φυτικών ειδών, καθώς βελτιώνεται το εισόδημα των παραγωγών και αξιοποιείται μεγάλο μέρος της έκτασης που παραμένει σε αγρανάπαυση. Επιπλέον, η καλλιέργειά τους εντάσσεται στη συμβολαιακή γεωργία. Η καλλιέργεια του ηλίανθου θεωρείται ιδιαίτερα επικερδής, καθώς καταλαμβάνει μεγάλο μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς εξαιτίας των ποικίλων χρήσεων του. Εκτός, από τη παραγωγή βρώσιμου ηλιέλαιου και ζωοτροφής, από την βιομηχανική επεξεργασία των ελαιούχων σπόρων προκύπτει το υγρό βιοκαύσιμο, βιοντίζελ. Παράλληλα, εφαρμόζοντας ορθολογική άρδευση επιτυγχάνονται υψηλές αποδόσεις και σε συνδυασμό με την υψηλότερη τιμή πώλησης του σπόρου, εν συγκρίσει με τις υπόλοιπες συμβατικές καλλιέργειες του Θεσσαλικού κάμπου, καταστούν τον ηλίανθο μια επικερδή καλλιέργεια, η οποία συνιστάται για τον Έλληνα παραγωγό.
Β. Γιουβάνης, MSc Γεωπόνος/Υπ. Διδάκτορας και Μαρία Σακελλαρίου-Μακραντωνάκη, Καθηγήτρια Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τίτλος ομιλίας: Τσάι του Βουνού στον κάμπο με ελεγχόμενη άρδευση
Περίληψη: Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά κατέχουν ιδιάζουσα θέση ανάμεσα στους ανθρώπους όλων των λαών κι όλων των εποχών. Το τσάι του βουνού, είδος της τοπικής μας χλωρίδας, ανήκει σε μια σειρά από αρωματικά φυτά και βότανα τα οποία χρησιμοποιούνται για τις φαρμακευτικές ιδιότητές τους, αλλά και για τα δευτερογενή προϊόντα τους, τα αιθέρια έλαια. Τα είδη του Sideritis raeseri αυτοφύονται στις παραμεσόγειες περιοχές σε υψόμετρό άνω των 1000 μέτρων και κυρίως στη χώρα μας. Χρησιμοποιούνται από τον λαό μας, γιατί δίνουν τα αγαπημένα ροφήματα, με το όνομα ελληνικά τσάγια ή τσάγια του βουνού. Σήμερα, το τσάι του βουνού, καλλιεργείται σε πάνω από 750 περίπου στρέμματα στον Ν. Μαγνησίας, και κυρίως στην Κοινότητα Βρύναινας. Καλλιέργεια, η οποία μιμείται τις φυσικές συνθήκες ανάπτυξής του, για να μην υποβαθμιστεί η ποιότητά του. Αν και αυτό δεν ισχύει πάντοτε μιας και υπάρχουν καλλιέργειες σε πολύ χαμηλά υψόμετρα, όπως αυτά των 200 μέτρων. Πολλαπλασιάζεται κυρίως με παραφυάδες και τα φυτά φυτεύονται κατευθείαν στην τελική τους θέση. Η συγκομιδή γίνεται συνήθως τέλη Μαΐου, όταν τα φυτά βρίσκονται σε πλήρη άνθιση. Στη συνέχεια η ποσότητα που συγκομίζεται μεταφέρεται για ξήρανση. Μετά το αποξηραμένο προϊόν συσκευάζεται σε δέματα, καλύπτεται περιμετρικά με λινάτσα, και σ’ αυτή την μορφή φυλάσσεται σε αποθήκες που αερίζονται καλά, μέχρι να διατεθεί στο εμπόριο. Η καλλιεργητική πρακτική βελτιώνεται συνεχώς μέχρι σήμερα, όμως δεν έχει βρεθεί ικανοποιητική λύση σε βασικά θέματα, όπως η ζιζανιοκτονία, η τεχνική συγκομιδής, η λίπανση, η ξήρανση και δεν έχουν μελετηθεί οι επιδράσεις της άρδευση στην καλλιέργειας. Έτσι λοιπόν μέσω της συγκεκριμένης έρευνας, που μελετά την επίδραση της πλήρους και της ελλειμματικής άρδευσης στην καλλιέργεια «Τσάι του Βουνού» στον Θεσσαλικό κάμπο, αποσκοπούμε στην διεξαγωγή συμπερασμάτων για την βελτιστοποίηση της χρήσης του αρδευτικού νερού στην εν λόγω καλλιέργεια τόσο στα αναπτυξιακά όσο και στα παραγωγικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της.
Δημήτρης Μυλωνάς, αμπελουργός. Τίτλος ομιλίας: Η καλλιέργεια του αμπελιού και ο ρόλος της στην τοπική κοινωνία
ΠΕΡΙΛΗΨΗ : Το αμπέλι είναι μία από τις αρχαιότερες καλλιέργειες παραμένοντας στο προσκήνιο διαχρονικά ως ένα βασικό διατροφικό προϊόν. Η περιοχή του Καυκάσου θεωρείται η πατρίδα του αμπελιού, ενώ η τέχνη της αμπελουργίας γεννήθηκε στη Μεσοποταμία. Στον ελλαδικό χώρο η άμπελος εμφανίστηκε την 4η χιλιετία π.Χ. και εξαπλώθηκε σταδιακά στην υπόλοιπη Ευρώπη. Σήμερα η καλλιέργεια της αμπέλου στην Ελλάδα καλύπτει 1.250.000 στρέμματα. Την τελευταία εικοσαετία οι μικρές οινοποιητικές μονάδες έχουν παρουσιάσει σημαντική αύξηση με τη μορφή οικογενειακών εκμεταλλεύσεων. Μία τέτοιου είδους εκμετάλλευση περιγράφεται στη σημερινή παρουσίαση, ενώ παράλληλα θίγονται θέματα σχετικά με τα πλεονεκτήματα, αλλά και τα μειονεκτήματα που απορρέουν από αυτήν.
Δημήτρης Γούσιος, Καθηγητής ΤΜΧΠΠΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Τίτλος ομιλίας: Η συνάντηση της κληρονομιάς με την οικονομία στο πλαίσιο της εδαφικής ανάπτυξης: θεσμικά και οργανωτικά ζητήματα για τις τοπικές κοινωνίες
ΠΕΡΙΛΗΨΗ : Ο Δ. Γούσιος κατά την ανακοίνωσή του, αναφέρθηκε στη συνάντηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς ως ένα στοιχείο ενός πόρου ενός τόπου ή μιας κοινωνίας. Μίλησε για τον όρο ταυτότητα ενός τόπου, για την κληρονομοποίηση μιας περιοχής με τον χώρο ως υπόβαθρο που θα δεχτεί την κληρονομιά και στη συνέχεια την ενεργοποίηση της κληρονομιάς, την εξέλιξή της, τη σύνδεσή της με τον τόπο, ζητήματα που προβληματίζουν, που απαιτούν συνέργειες με τις δυνάμεις της κοινωνίας, ζητήματα που απαιτούν κινητοποιήσεις και σύνδεση θεσμικής αυτοοργάνωσης με απώτερο στόχο τη σύνδεσή της με την οικονομία, που είναι και το ζητούμενο. Ταυτόχρονα παρουσίασε δυο καλές πρακτικές αντίστοιχης σύνδεσης στο εσωτερικό με την επισητμονική στήριξη ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, όπως το ΤΜΧΠΠΑ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Κων/νος Α. Μοράρος-Σύμβουλος Ανάπτυξης ΠΗΛΙΟΝ ΟΡΟΣ
Τίτλος ομιλίας: Χρηματοδότηση Πολιτισμού & Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας
Μετά το τέλος της Γ΄ Συνεδρίας ακολούθησε με τους συμμετέχοντες και τους παρακολουθούντες εποικοδομητική συζήτηση. Στο τέλος δόθηκαν βεβαιώσεις παρακολούθησης.
Τα πρακτικά της Ημερίδας θα αναρτηθούν σε ηλεκτρονική μορφή (free e-books) στην ιστοσελίδα του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου: www.lev.com.gr. Η ηλεκτρονική αποστολή των ανακοινώσεων θα πρέπει να γίνει το αργότερο έως στις 29 Ιουνίου 2017, όπου θα πρέπει να αναγράφεται ο τίτλος της, ονοματεπώνυμο του συγγραφέα και η ιδιότητά του (όπως συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα της Ημερίδας). Οι λέξεις για κάθε κείμενο δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τις 3.000 λέξεις μαζί με τις υποσημειώσεις και τη βιβλιογραφία (κείμενο σε μορφή Word, με γραμματοσειρά Times New Roman 12 στιγμών, 1,5 διάστιχο). Εάν υπάρχουν συνοδεύοντα γραφικά (φωτογραφίες, γραφικά σχέδια κ. ά.) θα πρέπει να είναι αριθμημένα σε λίστα που θα επισυνάπτεται του κειμένου και να έχουν καλή ποιότητα ανάλυσης.
